میراث فرهنگی غنی پاکستان

میراث فرهنگی پاکستان درطول هزاران سال، از دوران پیش از تاریخ  یکی از قدیمی ترین تمدن های جهان مانند کشورهای چین، هند، ایران و مصر و غیره می باشد. در گذشته موزه ها مدت ها تحت مدیریت وزارت آموزش و پرورش فعالیت می کردند، اما بعداً اداره باستان شناسی و موزه ها به وزارت فرهنگ و گردشگری واگذار شد.

در حال حاضر ۱۲موزه ملی باستان شناسی تحت کنترل دولت فدرال پاکستان وجود دارد. علاوه بر این موزه ها نزدیک به 13موزه باستان شناسی تحت نظر وزارتخانه های فرهنگ و گردشگری در هر ایالت پاکستان فعال هستند. دولت پاکستان قوانین متفاوتی را برای حفاظت ازآثار باستانی و حفاری محوطه باستانی از طریق سازمان های داخلی و خارجی وضع کرده است.

 موزه ملی پاکستان کراچی

موزه ملی کراچی ، برجسته‌ترین و بزرگ‌ترین مؤسسه باستان‌شناسی در این کشور است که ازجایگاه برجسته ای از ارزش ملی برخوردار می باشد. این موزه شامل مجموعه ای غنی ازآثار باستانی است که فرهنگ رنگارنگ از مناطق مختلف پاکستان را به تصویرمی کشد. این موزه در سال1951در سالن "فریر" تأسیس گردید وجایگزین موزه منقرض شده ویکتوریا  در دوران استعمار انگلیس شد.

تالار "فریر" درسال 1865به عنوان ادای احترام به "سر بارتل فریر"، یکی از کمیسرهای انگلیس در ایالت سند در قرن نوزدهم ساخته شده بود. در سال های اوایل تاسیس پاکستان این بنا یکی از ساختمان های تاریخی بسیار مهم و معروف در کراچی محسوب می شدکه موزه ملی پاکستان تا ژوئیه1969در همان ساختمان بود.

دولت پاکستان پس از افتتاح موزه درسال195۱، عاقلانه تشخیص دادکه یک شورای مشورتی را تشکیل دهدکه وظیفه اصلی آن مشاوره درمورد توسعه، غنی سازی وحل مسائل دیگر مربوط به موزه باشد. غنی سازی مجموعه از طریق خرید آثار باستانی و هنری انجام یافت. در همین حال، دولت با درک اهمیت مؤسسه ملی،از ساخت یک ساختمان جداگانه در باغ برنز، یکی از قدیمی ترین پارک های منطقه، حمایت کرد.

مراسم افتتاحیه ساختمان جدید توسط رئیس جمهور وقت پاکستان جنرال محمدیحیی خان در21 فوریه1970، پس از انتقال کامل موزه به محل فعلی انجام شد. این ساختمان به طورخاص برای نگهداری آثار و نسخه های خطی کمیاب و گرانبها طراحی شده بود که نمایانگر منظره کاملی از میراث فرهنگی پاکستان از عصر حجر تا زمان تاسیس پاکستان است. هدف از تأسیس موزه ملی گردآوری، حفظ و نمایش آثار باستانی برای زنده نگه داشتن تاریخ فرهنگی و ترویج هویت ملی مردم پاکستان و آگاهی آن به مردم جهان بود.

درسال1970تنها چهارگالری در آنجا وجود داشت. با گذشت زمان موزه رشد کرد و ساختمان در حال حاضر مجموعاً یازده گالری از جمله "گالری قرآن" را در خود جای داده است. این موزه همچنین دارای مجموعه مهمی از اقلام مربوط به تاریخ و میراث فرهنگی پاکستان است. برخی گالری‌های دیگر مصنوعات تمدن سند، مجسمه‌های تمدن گندهارا، هنراسلامی،نقاشی‌های مینیاتوری، سکه‌های باستانی و نسخه‌های خطی مستند تاریخ سیاسی پاکستان را به نمایش می‌گذارند. همچنین یک گالری قوم شناسی با نمایش مجسمه های مختلف با لباس سنتی از قومیت های چهار ایالت پاکستان امروزی وجود دارد.

موقعیت مکانی موزه ملی

موقعیت مکانی، موزه ملی پاکستان کراچی را در قلب شهر قرار می دهد. این ساختمان که در حوزه منطقه صدر قرار دارد، یکی از راحت ترین جاذبه های خانوادگی درکراچی است. موزه ملی پاکستان در نزدیکی ساختمان مجلس ایالت سند، درکنار دانشکده دولتی حقوق و مرکز شورای هنر، توسط جاده محمدبن قاسم،جاده دین محمد وفای،جاده کمال آتاترک و جاده ضیاءالدین احمد احاطه شده است. ورودی عمومی به سمت دانشکده دولتی حقوق است. ساختمان سابق موزه اگرچه ساختمانی چشمگیر بود اما به سختی می توانست نیاز موزه را برآورده کند.

درحال حاضر ساختمان موزه ملی در باغ برنز یک ساختمان چند طبقه ای و با طبقات مختلف دارای بخش‌های متفاوتی است. مساحت بنا 3888 متر مربع می باشد. تنها طبقه همکف و اول برای گالری های نمایش موزه استفاده می شود. این ساختمان به طور خاص برای اهداف موزه طراحی شده است. باغ برنز مساحتی در حدود54000 متر مربع دارد.

اقلام فرهنگی باستانی موزه ملی

این موزه  با داشتن مجموعه غنی و ارزشمندی از آثارو اقلام تاریخی، نمایانگر منظره کامل میراث فرهنگی از عصرباستانی تازمان تشکیل پاکستان است و بزرگترین موزه پاکستان می باشد که برخی از قدیمی ترین آثار این کشور را به نمایش می گذارد. مجموعه ای غنی شامل58000 سکه قدیمی (با قدمت 74 هجری و 550 میلادی) و صدها مجسمه به خوبی حفظ شده دارد. حدود 70000 نشریه، کتاب و سایر مواد خواندنی اداره باستان‌شناسی و موزه‌ها نیز بخشی از مجموعه موزه ملی است که به راحتی برای عموم قابل دسترسی است. مهم‌ترین ویژگی‌های گالری‌های موزه شامل مجسمه‌های تمدن گندهارا، خوشنویسی، نقاشی‌های مینیاتوری، هنر اسلامی، سکه‌های قدیمی و نسخه‌های خطی کمیاب قرآنی است.

این موزه دارای مجموعه ای از مهرها و مجسمه هایی است که در سایت موهنجودارو پیدا شده است. این مجسمه ها شامل به اصطلاح کشیش-شاه، اسباب بازی های سفالی و بسیاری از مهرهای تمبر است. همچنین برخی از سکه های باستانی و تعدادی از متعلقات قهرمانان ملی پاکستان از جمله قلم، سر آستین و شمشیر قائد اعظم محمد علی جناح، کرسی و قلم شخصی علامه محمد اقبال، بطری عطر شخصی، ساعت و عصای لیاقت علی خان از اقلام شاخص این موزه هستند. گالری‌هایی وجود دارد که لباس‌ها، عینک‌ها، سفال‌کاری‌ها و دستگاه‌های مختلف ساخته شده توسط مسلمانان که مورد استفاده عموم مردم بود را نشان می‌دهد.

کراچی برای داشتن چندین موزه خوب و دیدنی در پاکستان شناخته شده است، اما موزه ملی بدلیل  مجموعه های ارزشمند و نادر از قلام باستانی و همچنین برای برگزارکردن مراسم سالانه گوناگون ، جشنواره ها ونمایشگاه ها بمناسبت روزهای ملی و مذهبی و میزبانی جمع کثیری از بازدیدکنندگان از سراسرکشور به عنوان مرکز فرهنگی شاخص و متمایز شناخته می شود.

این موسسه همچنان با دانشگاهیان بین المللی و محلی در تکمیل تحقیقات همکاری می کند. همچنین نمایی از زندگی مردم دره سند، تمدن هاراپه و تمدن گاندهارا به اشتراک می گذارد و خلاقیت و حس زیبایی شناختی آنها را به تصویر می کشد. همه گالری ها به ترتیب زمانی به شرح زیر تنظیم شده اند:

1.    پیش ازتاریخ (دومیلیون-2500 قبل ازمیلاد)

2.     پروتو-تاریخی(2500-1500قبل ازمیلاد)

3.    هاراپا متاخر(2200-800 ق.م.)

4.    گالری گندهارا (قرن دوم تا ششم پس ازمیلاد)

5.    گالری هندو (قرن6 -16پس ازمیلاد)

6.     گالری قرآن

7.     گالری سکه، تمبر و مهر

8.    گالری جنبش آزادی

9.    گالری قوم شناسی

10.    گالری اسلامی

11.    گالری هنر و صنایع دستی اسلامی

 شرح مختصری از برخی از گالری های مهم موزه

گالری قرآن کریم

این موزه دارای تعدادی از نسخ منحصر به فرد، قابل توجه و عتیقه از قرآن کریم است.گالری قرآن بیش از300 نسخه خطی ازقرآن دارد که از این تعداد حدود52 نسخه خطی کمیاب به نمایش گذاشته شده است. بر دیوارهای گالری کتیبه های قرآنی کمیاب به قلم هنرمندان بنام به سبک های مختلف خط مانند عربی، فارسی، نستعلیق، کوفی، ترکی و اردو وجود دارد.

چشم نوازترین نسخه خطی قرآن متعلق به دوره خلیفه عباسی مستعصم بالله نوشته جلال الدین یاقوت المستصمی به خط نسخ است. از سنگهای مختلف، طلا، نقره و مس برای تزئین حاشیه های صفحات در این نسخه استفاده شده است. کاغذی که بر روی آن سوره قرآن نوشته شده است با روشی شیمیایی فرآوری شده بودکه حتی امروز نیز حاوی عطر گل رز است. بی شک این بهترین نمونه از تولید کتاب در آن دوره خاص است.

درحال حاضر بیش از 5۲ نسخه کمیاب از قرآن کریم و صدها آیتم باستان شناسی اسلامی دیگر که از محوطه های مختلف کاوش شده است درگالری قرآن وگالری هنرهای اسلامی که در24 می 2010 افتتاح شد به نمایش گذاشته شده است.

گالری پیش ازتاریخ

دوره پیش از تاریخ را می توان دوره قبل از اختراع نوشتن تعریف کردکه به عصرحجر نیز معروف است. در عصرحجر از اشکال ونمادهای مختلف برای انتقال پیام استفاده می شد. درگالری پیش از تاریخ، اشیایی مانند ابزار و مجسمه های سنگی متعلق به عصر حجر نگهداری می شود. خرابه های موئن جو دارو، قدیمی ترین تمدن در سال 1922در نزدیکی لارکانا، سند کشف شد تا فرهنگ اصیل این تمدن قابل توجه ومیراث جامعه ما را به تصویر بکشد. در یک جعبه شیشه ای بسته زندگی موئن جو دارو به سبک بسیار زیبایی به نمایش گذاشته شده است که نقطه تمرکز هر بازدیدکننده این گالری می شود.

گالری پس از آغاز تاریخ

پس از اختراع نوشتار به زبان یونانی، سابقه دانش مکتوب حفظ گردید که این دوره به عنوان پس از آغاز تاریخ (2600 قبل از میلاد تا1700 قبل از میلاد) شناخته می‌شود. تمدن  "هاراپه" همچنین یک دوره مهم از تاریخ پاکستان است. خرابه های "هاراپا" اولین بار توسط چارلز ماسین یکی از باستان شناسان معروف مورد توجه قرارگرفت. او سفرهای مختلفی به بلوچستان و برخی از مناطق پنجاب در پاکستان انجام داد، تحقیقات وی یافته های او را روایت می کند. بر این اساس، اکتشاف این محوطه در سال 1922 آغاز شد. اشیاء باستانی مختلف از جمله گلدوزی، گلدان، النگو، اسباب بازی ساخته شده از گل از آثار موئن جو دارو و هاراپا، بخصوص مجسمه معروف "دختر رقصنده موئن جو دارو" در این گالری مورد توجه بازدیدکنندگان قرار می گیرد.

گالری اواخر تمدن هاراپا

در این گالری اشیا و مجسمه مردم متعلق به تمدن متاخر هاراپا نگهداری می شود. با این حال، مجسمه یک پادشاه موئن جو دارو نیز در این گالری نگهداری می شود. مهم ترین ویژگی منحصر به فرد این مجسمه این است که آن اجرک(شال) سندی را نشان می دهد که امروزه نیز از محبوب ترین لباس سنتی فرهنگی سندی است. همچنین نشان می دهد که سند دارای میراث فرهنگی بسیار قدیمی است. اقلام دوره هایی قبل از میلاد مسیح نیز در این گالری نگهداری می شود. برخی از پرتره ها نیز بر روی دیوارهای بیرون این گالری نمایش داده شده است.

گالری گندهارا

"گندهارا" نام باستانی سرزمینی شامل مناطق نواحی پیشاور،راولپندی وتاکسلا درشمال غربی پاکستان است و به عنوان محل تلاقی تجارت بین سه منطقه فرهنگی و تمدنی هند، آسیای مرکزی و خاورمیانه-یک سبک متمایزی از هنر را توسعه داده است که در آن برخی از اولین تصاویر بودا درطول حمله اسکندر مقدونی به شمال هند(327-325 قبل از میلاد) ساخته شد. حفاری در تاکسیلا نشان می دهدکه پس از آشوکا این منطقه به طور متوالی توسط یونانیان، آسیای مرکزی، سکاها، اشکانیان و کوشانی ها اشغال شده بود.

در این منطقه بودیسم به عنوان دین دولتی پذیرفته شد که بیش از1000سال دراینجا شکوفا شد واز قرن دوم قبل از میلاد تاقرن دهم پس از میلاد تاکسیلا، سوات و چارسده به سه مرکز مهم فرهنگی، تجاری و مذهبی تبدیل شدند. از منطقه تاکسیلا هنر منحصر به فرد مجسمه سازی سرچشمه می گیرد که در سراسر جهان به عنوان هنر گندهارا شناخته می شود. امروزه مجسمه‌های گندهارا در موزه انگلستان، فرانسه، آلمان، ایالات متحده آمریکا، ژاپن، کره، چین، هند و افغانستان به همراه بسیاری از مجموعه‌های خصوصی جهان و همچنین موزه پاکستان، جایگاه برجسته‌ای را به خود اختصاص داده است. مجموعه های غنی از هنر گندهارا نیز در موزه ملی پاکستان، کراچی به نمایش گذاشته شده است. اینجا برخی از  نمادها و مجسمه های بودا نیز نمایش داده می شودکه فضای معبد گونه ایجاد کرده است. برخی از این مجسمه ها در فضای باز نگهداری می شود، حتی بازدیدکنندگان می توانند آن‌ها را لمس کنند و از آنها عکس بگیرند.

گالری هنر اسلامی

گالری هنراسلامی دارای مجموعه بسیار غنی از دوران حمله محمد بن قاسم (712میلادی) تا آخرین امپراتوری مغول بهادر شاه ظفر (1836میلادی) است. این گالری تصویر روشنی ازتاریخ حاکمان مسلمان که نزدیک به 1100سال در شبه قاره حکومت کردند؛ از جمله محمد بن قاسم، قطب الدین ابیک، محمود غزنوی، بابر، همایون، اکبر، جهانگیر، شاه جهان اورنگ زیب عالمگیر و دیگرانرا رایه می دهد. اشیای مهم فرهنگ اسلامی شامل خوشنویسی، نقاشی، صنایع دستی، گلدان، معماری، اسباب بازی، سلاح جنگی، لباس های گلدوزی دوره اسلامی و غیره است. درحال حاضر، گالری هنر اسلامی توسط وزارتخانه فرهنگ بازسازی می شود.

گالری سکه، تمبر و مهر

درمیان دیگر آثار گذشتگان مسلمان، سکه، تمبر و مهر جایگاه برجسته ای را به خود اختصاص داده است. اینها از منابع اساسی تاریخی و منعکس کننده فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تجاری یک ملت هستند. گالری سکه شناسی موزه ملی پاکستان حدود نود هزار سکه باستانی را در مجموعه خود دارد که مربوط به دوره های مختلف است.

گالری جنبش آزادی

گالری جنبش آزادی، از تصویر رهبر برجسته جنبش آزادی هند از سرسید احمد خان گرفته تا جمله رهبران زن مشهور آزادیخواه مانند فاطمه جناح،بیگم شایسته اکرام،بیگم رعنا لیاقت علی خان وغیره تزئین شده است. اقلام وآثار متعلق به قاید اعظم محمد علی جناح نیز در این گالری به نمایش درآمده است. در متعلقات شخصی بنیانگذار پاکستان دفتر یادداشت، گلدان، نقشه هندی، سیگار، قفسه کلید، کت، شلوار، پیراهن نیز در جعبه جداگانه نگهداری می شود. مبل و صندلی به همراه میز که مورد استفاده قائداعظم قرارگرفته بود و همچنین برخی از وسایل شخصی نواب زاده لیاقت علی خان نخست اولین وزیرپاکستان ازجمله ساعت مچی، فندک، چوب، پرچم، دکمه های سرآستین نیز در ویترین نگهداری می شود. تعدادی از کتاب‌ها درباره نهضت آزادی هند مانند «اسباب بغاوت الهند» اثر سر سید احمد خان نیز در این گالری دیده می‌شود.

اطلاعات کلی

کارکنان و کارمندان موزه

حدود 122 کارمند و کارشناس فنی و اداری وجود دارند که توسط دولت برای موزه ملی پاکستان تایید شده اند. رئیس موزه تمام امور موزه ملی پاکستان را مدیریت می کند.

شرایط ورود:

ورود به موزه از طریق درب اصلی انجام می شود. دفترنگهبانی و تشریفات در ورودی اصلی واقع شده است. موزه در تمام شش روز هفته، ازپنجشنبه تا سه شنبه (چهارشنبه تعطیل) با رعایت زمان بندی زیر برای عموم باز است:

 زمان ورود: 9صبح تا 5 بعد ازظهر

مبلغ ورودی:

 بزرگسالان:20روپیه

 کودکان(6 تا 12سال):10روپیه

خارجی: 300روپیه

 (ورود دانشجویان به صورت گروهی برای مطالعه و تحقیق آزاد است)

 

 

 لینک منابع:

https://en.wikipedia.org/wiki/National_Museum_of_Pakistan

https://stdc.gos.pk/index.php/tours/all-locations/item/97-national-museum-of-pakistan-karachi

https://azertag.az/en/xeber/national_museum_of_pakistan

https://www.zameen.com/blog/national-museum-pakistan-karachi

https://karachiartdirectory.com/art-m/national-museum-of-pakistan/

https://www.facebook.com/karachi.museum/

https://travelpakistani.com/blogs/national-museum-of-pakistan-karachi

https://www.researchgate.net/publication/263662937_National_Museum_of_Pakistan